در میزگرد كارشناسی عنوان شد؛
مصادیق مصرف غیرمنطقی دارو در ایران
روان ما: مصرف خودسرانه و بی رویه دارو، یکی از چالش های مهم سیستم سلامت کشور است که با لطمه های فراوانی هم راه است.
به گزارش روان ما به نقل از مهر، مصرف منطقی دارو و خدمات خصوصاً خدمات پاراکلینیکی در برنامه پرسشگر بررسی گردید و موارد، مصادیق، عوامل و راهکارهای این پدیده به دقت مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. نوشین محمدحسینی مدیرکل سابق نظارت و پایش فرآورده های سلامت سازمان غذا و دارو، با اشاره به اینکه متأسفانه تجویز و مصرف دارو در کشورمان منطقی نیست، خاطرنشان کرد: آیا می توانیم عددی را برای تجویز منطقی دارو همانند مصرف منطقی نمک، آب، برق و…، تعیین نماییم و بگوییم اگر بیش از آن بود منطقی نیست یا اگر کمتر بود، منطقی است. افرادی که داعیه تجویز و مصرف منطقی دارو را دارند، نظرشان این است که دارو کمتر مصرف شود. وی ضمن اشاره به تعریف ساده تجویز و مصرف منطقی دارو، اظهار داشت: سازمان جهانی بهداشت تجویز منطقی دارو را اینطور می داند که دارو به اندازه مورد نیاز، در زمان و تا زمان مورد نیاز (دوره مصرف درست)، داروی درست و مصرف توسط فرد درست با کمترین هزینه، دریافت و مصرف شود. بدین سبب خیلی وقت ها مصرف کم دارو بطورمثال برای بیماران مبتلا به پرفشاری خون یا دیابت به مدلول مصرف غیر منطقی است و فردی که بیماری ویروسی دارد و اساساً به آنتی بیوتیک نیاز ندارد، حتی اگر یک داروی آنتی بیوتیک مصرف کند، مصرف غیرمنطقی است. محمدحسینی، عوامل تأثیرگذار بر مصرف و تجویز غیرمنطقی دارو را زیاد دانست و اضافه کرد: عدد مصرف منطقی دارو ممکنست در زمان خاص یا در مورد گروه خاصی از داروها، درست باشد اما تجویز منطقی دارو از فردی به فرد دیگر و یا از زمانی به زمان دیگر، متفاوت می باشد. به عنوان نمونه یک بیمار پیوند عضوی ممکنست روزانه ۳۶ قرص مصرف کند که بطورکامل منطقی است اما مصرف یک قرص برای یک فرد سالم، بطورکامل غیرمنطقی است. این داروساز خاطرنشان کرد: میانگین دقیقی از تجویز و مصرف منطقی دارو وجود ندارد. در بیماری های اعصاب و روان که بیماران یا بیماری خودشان را نمی پذیرند و یا اصلاً مراجعه نمی کنند، مصرف منطقی دارو، کم است و بسیاری از بیماران فشارخون بالا و یا دیابتی از بیماری خودشان اطلاعی ندارند و حتی وقتی آگاهی پیدا می کنند، داروهای خودشان را بموقع مصرف نمی کنند و خیلی وقت ها مانند زمان سرماخوردگی، مصرف آنتی بیوتیک ها بطورکامل نابجا است و در مواردی که باید آنتی بیوتیک مصرف شود، بمحض بهبودی و کم و یا قطع شدن علایم، مصرف دارو متوقف می شود که از مصادیق مصرف غیرمنطقی دارو است. وی با اشاره به اینکه عمده دلیل مصرف غیرمنطقی دارو به باورهای اشتباه ما بر می گردد، اضافه کرد: برخی ها تصور می کنند که پزشک خودشان هستند و یا سفارش مصرف دارو به دیگران به علت نتیجه گرفتن از آن توسط فردی دیگر وجود دارد و یا این که برخی تصور می کنند که علایم بیماری در همه افراد، یکسان است. همین طور برخی نیز تصور دارند که تا سرم تزریق نکنند، بیماری شأن بهبود نمی یابد. خیلی وقت ها همکاران پزشک تجویز بطورکامل منطقی دارند اما با اصرار والدین یا نزدیکان، خواهان دریافت آمپول یا داروهای دیگری هستند. محمدحسینی از مصرف بالای مُسکّن ها به عنوان یکی از بزرگ ترین تجویزهای بیش از اندازه دارو یاد کرد و اظهار داشت: نسبت به بیماری های موجود در کشور مصرف مسکّن های معمولی بالا است و مُسکّن ها خصوصاً استامینوفن، سرماخوردگی بزرگسالان و نظایر آنها و همین طور کورتورن ها جزو نخستین ها در فروش و مصرف دارو هستند. البته مصرف آنتی بیوتیک ها در خیلی موارد، نابجاست در صورتی که آنتی بیوتیک نه به مدلول چرک خشک کن بلکه در صورت مصرف بی رویه به مدلول ضدزندگی است. وی خاطرنشان کرد: کنار همدیگر نبودن کادر درمان، یکی از مسائل بزرگ در عدم تجویز و مصرف منطقی دارو است. بطورمثال در دوران کرونا می دیدیم که ۷۵۰ سی سی از سرم یک لیتری برای تزریق داروی رمدسیویر، دور ریخته می شد که اگر از داروسازان در بیمارستان ها استفاده بیشتری می شد، چهار بیمار می توانستند از یک سرم استفاده نمایند تا مصرف سرم هم منطقی شود. در بخش تشخیص منطقی، یک پزشک باید ۵ گام بردارد؛ این که تشخیص پزشک درست بوده و داروی درست را انتخاب و بیمار را بطورکامل توجیه کرده و بیمار هم داروی درست را دریافت و درست هم مصرف کرده است. هر کدام از این مراحل که به درستی طی نشود، مصرف و تجویز منطقی دارو و خدمات، خدشه دار می شود. مدیرکل سابق نظارت و پایش فرآورده های سلامت سازمان غذا و دارو اظهار داشت: در بعضی موارد داروخانه ها ممکنست مؤسس، داروساز نباشد و یا حتی اگر داروساز هم هست شاید حضور نداشته باشد. بعضی خطاها در بعضی گروه ها، قابل گذشت نیست و زیاد به چشم می آید. ۳۲ هزار داروساز و ۱۵ هزار داروخانه در کشور داریم که شاید ۳۰ نفر از داروسازان، متخلف باشند که با پزشکان تبانی داشته اند اما تعداد قابل توجهی از پزشکان و داروسازان پاکدست هستند. چرا حتی جایی که داروساز هم حضور دارد، مجبور می شود دارویی که OTC نیست را بدون نسخه ارائه کند که دلیلهای این کار باید بررسی شود. وی، توجیه بیماران برای مصرف داروها از طرف پزشکان را مهم و مؤثر ارزیابی و تصریح کرد: در بعضی موارد ممکنست با اصرار بیماران، داروی خاصی مانند آموکسی سیلین برای آنها تجویز شود که به داروخانه مراجعه و این دارو که اتفاقاً شاید مورد نیاز هم نباشد را دریافت می کند. لیست داروهای بدون نسخه آیا درست است. علی جواهر فروش زاده رییس نظام پزشکی اهواز، با اشاره به اینکه در مصرف منطقی دارو بیمار یا مراجعه کننده، پزشک و داروساز نقش دارند، اظهار داشت: برخی اوقات پزشکان به سمت تجویزهای تجربی و تجویز دارو یا دوز کمتر یا بیشتر می روند اما پزشک درمانگر باید تجویز درست و منطقی دارو با دوز مناسب داشته باشد. وی تصریح کرد: طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در کل دنیا ۵۰ درصد از تجویزهای دارو غیر منطقی است و از آنهایی که منطقی است، ۵۰ درصد موارد به درمان بیماری ختم نمی شود که یک معضل بزرگ است. در کشور ما نهادهای مختلفی همچون معاونت درمان وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو، کمیته های بررسی نسخ و بیمه ها مسئولیت نظارت و کنترل مصرف و تجویز منطقی دارو و خدمات پاراکلینیکی را بر عهده دارند. این متخصص داخلی اظهار داشت: سازمان نظام پزشکی، مستقل، حقوقی و خصوصی است و وظیفه آن مراقبت از بهداشت و سلامت مردم و بیماران و دفاع از حقوق آنهاست. ای کاش وقتی تلویزیون را روشن می نماییم بجای این که همه هجمه ها به سمت پزشک و داروساز باشد، به سراغ فرهنگسازی برویم. در بعضی شهرها تا سرم یا فرآورده تزریقی تجویز نشود، بیماران مطب پزشکان را ترک نمی کنند و حتی ممکنست درگیری ایجاد شود. جواهرفروش زاده ضمن اشاره به تقویت آموزش پزشکان برای تجویز منطقی دارو اظهار داشت: کلیپ ها، فیلم ها و برنامه های آموزشی که توسط سازمان نظام پزشکی در زمان همه گیری کرونا برای پزشکان ساخته شد، بسیار باارزش بود و آموزش ها مبتنی بر شواهد، فرهنگ جامعه و دستورالعمل ها است. در زمان همه گیری کرونا شاهد بودیم که دستورالعمل ها مرتباً به روز و خلاءها برطرف می شد. وی تصریح کرد: پزشک در صورت عدم مطالعه و مجهز بودن به علم روز به آسانی به فسیل تبدیل و به زودی شاهد خواهیم بود که اطلاعات بیماران از ما پزشکان، بیشتر می شود. در مورد دیابت، بیماران تمام داروهای جدید را می شناسند و اگر پزشکان مطالعه نداشته باشند، از داروهای جدید آگاهی نخواهد داشت. آموزش در کنار فرهنگسازی در رسانه ها، دانشگاه های علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی و همین طور دستورالعمل های به روز و الزامی می تواند نقش مهمی در تجویز و مصرف منطقی دارو داشته باشد. رییس نظام پزشکی اهواز افزود: هم اکنون پزشکی برمبنای شواهد است و اگر بتوانیم پزشکی مبتنی بر شواهد را آموزش داده و فراگیر نماییم، موفقیت زیادی در تجویز و مصرف منطقی و کاهش هزینه های القایی خواهیم داشت. مطابق قانون وظیفه سازمان نظام پزشکی این است که در کنار وزارت بهداشت، در تدوین دستورالعمل ها و ارتقای سلامت باشد و در تجویز منطقی دارو و خدمات پاراکلینیکی، نقش خودرا ایفا کند. جواهرفروش زاده اظهار داشت: بیمه ها برای تجویز منطقی دارو و خدمات پارکلینیکی، نقش مهم و مثبتی دارند و اعتقادی نداریم که بیمه ها مچ گیری می کنند بلکه اطلاعات از تجویز دارو و خدمات را به ما ارائه می کند. درخواست اصولی و علمی برای دارو و خدمات نیازمند تقویت آموزش است. وی، تجویز منطقی هر پروسه را دارای عوارض زیاد و کاهش احتمال بهبود بیماران دانست و اظهار داشت: یک سی تی اسکن غیرضروری ۳۲ برابر یک گرافی ساده ممکنست عوارض داشته باشد. تشخیص درست بیماری ابتدا با معاینه و ویزیت صورت می گیرد در حالیکه هم اکنون در دورترین شهرستان ها و حتی بدون تجویز پزشک ممکنست سی تی اسکن صورت گیرد. تجویز غیرمنطقی دارو و خدمات هزینه های سنگینی را به بیمار و نظام سلامت تحمیل می کند در حالیکه در کانادا باید ۶ ماه برای انجام MRI باید در نوبت باشید و هزینه های آن هم بالا است. جواهرفروش زاده تصریح کرد: منابع علمی پزشکی ما تلفیقی از آموزش های آمریکایی و کانادایی و بومی است و با تجهیزات جدید، آنرا ایرانیزه کرده ایم. اخیراً باب شده که برای یک بیمار، چند داروی مختلف تجویز و از شکل تزریقی داروها بصورت بی رویه استفاده می شود. برمبنای آموزه های پزشکی، باید برخی داروها را به شکل خوراکی برای بیماران تعویض نماییم اما بازهم شکل تزریقی آن تجویز می شود که ممکنست با اصرار و درخواست پزشک، بیمار و یا نظام دارویی باشد. وی ضمن تاکید بر لزوم هماهنگی کادر درمان و دارویی برای مصرف و تجویز منطقی دارو و خدمات بهداشتی و درمانی، خاطرنشان کرد: این تیم وقتی می تواند موفق باشند که با همدیگر هماهنگ باشند. اگر در داروخانه، داروی اشتباه و یا مشابه به بیماران داده شود اعتماد بیماران از بین می رود. بارها شده که شاهد افت قند در بیماران به علت اشتباه در تحویل دارو به آنها بوده ایم. برای یک بیمار روماتولوژی شاید نیاز باشد که ۲۰ آزمایش تجویز شود که ممکنست برای بیمار انجام نشود. رییس نظام پزشکی اهواز با اشاره به اینکه در تداخلات داروها، کورتورن ها حرف اول را می زنند، اظهار داشت: دگزامتازون و هیدروکورتیزون و پردنیزولون در مواقعی که بیمار روماتیسم دارد، منطقی است اما در سرماخوردگی این دارو کاربردی ندارد. تجمع مصرف مُسکّن ها مانند ژلوفن و بروفن، دیکلوفناک و ناپروکسن عوارض زیادی همچون نارسایی کلیوی دارد. بدین سبب داروهای خاص، آنتی بیوتیک ها و کورتون ها و تداخل آنها خیلی مهم است. جواهرفروش زاده با انتقاد از تجویز غیرمنطقی خدمات تصویربرداری، اظهار داشت: لازم است ابتدا بیماران را معاینه نماییم و بعد در صورت نیاز برای آنها خدمات تصویربرداری تجویز شود. حرف اول در درمان، شرح حال و معاینه بیماران است. وی تصریح کرد: جزو مدافعان اخلاقی و ارزشی در جامعه و کادر بهداشتی و درمانی هستم و سیاست های تشویقی را خیلی بیش از سیاست های تنبیهی دوست داریم و به روز بودن و اخلاق داشتن، جزو بایدها است. وقتی کادر درمان با همدیگر هماهنگ و در تعامل باشند، از موازی کاری جلوگیری و مصرف دارو و خدمات، منطقی می شود. روح الله نظرپاک کندلوس داروساز اظهار داشت: برای مصرف و تجویز منطقی دارو و پرهیز از تجویز غیرمنطقی دارو، پنج عامل مهم باید مورد توجه قرار گیرد که شامل فرهنگ جامعه، آموزش پزشکی، نقش پزشکان، نظام دارویی و اقتصاد است. در فرهنگ جامعه ممکنست افراد مختلف تصوری و باوری که نسبت به دارو دارند، متفاوت می باشد. وی افزود: نقش آموزش در دانشگاه های علوم پزشکی به دانشجویان پزشکی، داروسازی، پرستاری و پیراپزشکی در حوزه تجویز و مصرف منطقی دارو خیلی مهم است. پزشکان به عنوان قشر خدوم و زحمتکش جامعه باید تجویز منطقی دارو را با آموزش های وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی انجام دهند. همین طور نظام دارویی شامل شرکت های تولید، پخش و داروسازان بالینی و داروسازان داروخانه ها نقشی مهم در این عرصه دارند. این داروساز یکی از موارد و مصادیق تجویز غیرمنطقی دارو را تجویز داروهای تزریقی دانست و اظهار داشت: در مقاله ای نوشته بود که ۴۸ درصد از داروها در ایران بصورت تزریقی تجویز می شود چون برخی بیماران در صورتیکه داروی تزریقی برای آنها تجویز نشود، رضایت ندارند و معتقدند که با مصرف قرص و شربت بهبود پیدا نمی کنند. نظرپاک با اشاره به اینکه در کشورهای آفریقایی داروی کلروکین برای درمان مالاریا بصورت تزریقی مصرف می شود، اظهار داشت: قرص کلروکین هم موجود است و هیچ نیازی به مصرف شکل تزریقی این دارو وجود ندارد اما پذیرش بیمار و فرهنگ جامعه مصرف کل تزریقی است. وی تصریح کرد: بطور قطع مصرف بی رویه موجب کمبود دارو می شود. وقتی ناگهانی در همه نسخه ها سرم تجویز شود بطور قطع شاهد افزایش تقاضا و کم بودن عرضه نسبت به تقاضا هستیم که در این صورت سازمان غذا و دارو مجبور به واردات برخی داروها و فرآورده ها مانند سرم می شود. این داروساز تصریح کرد: برخی داروخانه ها ممکنست تعاملات مالی با برخی پزشکان داشته باشند و یا برعکس آن، یک حرام شرعی است و بنده هیچ گاه حاضر به چنین کارهایی نشده ام. مگر همه داروخانه ها را داروسازها اداره می کنند؟ وقتی مؤسسان داروخانه ها حضور فعال ندارند و یا داروخانه خودشان را به دیگری واگذار کرده و یا توان مالی و وقت کافی ندارند، شاهد چنین تخلفاتی هستیم. وی افزود: داروسازان همیشه دلسوز نظام سلامت و مردم هستند و شاید داروسازی هم پیدا شود که تعاملات مالی با برخی پزشکان یا مراکز درمانی داشته باشد اما قاطبه صنف داروخانه داران و داروسازان چنین کاری نمی کنند که اخیراً هم ۱۸ داروخانه به علت این تخلفات، پلمب شد. به مراجعه حضوری بیماران و مراجعان به داروخانه بدون تجویز پزشکان هم کمتر پرداخته شده که نقش مهمی در مصرف غیرمنطقی دارو دارد. نظرپاک با انتقاد از خودتجویزی دارو از طرف برخی افراد، اظهار داشت: متأسفانه شاهد مراجعه بی شمار مراجعین برای دریافت شربت ایبوبروفن برای نوزادان بیمار و گرفتار تب بالا هستیم. ممکنست یک دفعه برای برخی بیماران تجویز شود اما اصرار باردیگر برای دریافت این دارو عجیب و مراجعه خودسرانه و بدون تجویز پزشک به داروخانه ها یکی از مصادیق تجویز و مصرف غیرمنطقی است. وقتی داروساز، مسئول فنی و مؤسس در داروخانه حضور فعال نداشته باشند شاهد اصرار مراجعان برای دریافت داروهای حتی خارج از OTC هم هستیم. وی تصریح کرد: وظیفه اصلی داروساز این است که داروی بدون نسخه را به بیماران و مراجعان ندهد و این کار نیاز به تشویق ندارد. داروسازی که دارو را بدون نسخه به بیمار می دهد به او خیانت می کند که باید برای او تنبیه در نظر بگیرند.
منبع: ravanema.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب